شمس آباد :

    روستای شمس آباد جزء بخش مرکزی شهرستان دامغان است ، از آثار باستانی این روستا می توان به قلعه زرد شمس آباد اشاره کرد که بعد از اسلام ساخته شده است ، این اثر به عنوان گنجینه ملی ایران در تاریخ 27 اسفند 1387 به شماره  26354 به ثبت رسیده است ، اثر تاریخی دیگر این روستا حمام زیر زمینی آن است که مربوط به دوره قاجاریه بوده و متاسفانه در چند سال اخیر بخشی از آن توسط جوینده گان گنج تخریب شده است ، شمس آباد در گذشته ای نه چندان دور روستای زرد نامیده میشده ،  در صفحات 65 و 66 کتاب : دامغان شش هزار ساله ، با عنوان : قریه زرد چگونه شمس آباد شد . درباره علت تغییر نام آن چنین آمده است : «قریه زرد متعلق به یکی از مالکان دامغان ، معروف به حاج رئیس بوده ، امیر اعظم تصمیم می گیرد آنجا را تصاحب کند ، مالک زرد به تهران می رود ، از امیر شکایت می کند و موضوع را در روزنامه های آن روز منعکس می کند ، حاج رئیس آنقدر در تهران می ماند که قنات قریه زرد خشک می شود ، و از شکایت خود نتیجه نمی گیرد و ملک زرد را به امیر اعظم می فروشد ، امیر اعظم هم آب چشمه : قلیچه (قلعه چه) را ضمیمه آب چشمه علی می کند و از مالکان آب چشمه علی نوشته ای می گیرد که بتواند ده بند از آب چشمه علی را به قریه زرد ببرد ، پس از این موفقیت ، امیر اعظم قریه زرد را به مناسبت نام دخترش ، شمس الملوک ، قریه شمس آباد می نامد ، بصیر الملک و متولی قریه برم در مورد ده بند آبی که امیر اعظم می بایست در قریه زرد از آن استفاده کند ، موافقت نکرده بودند و بعد از قتل امیر موفق می شوند که نسبت به سهم خود از آب شمس آباد کم و به سهم خود اضافه کنند ، بدین جهت آب قریه شمس آباد در حال حاضر هشت بند از آب چشمه علی است ».

دیباج:

دیباج یا چهار ده در پنجاه و سه کیلومتری شمال شهرستان دامغان قرار گرفته و از اجتماع چهار روستا به نامهای : ورزن ، زردوان ، قلعه و کشه (امین آباد) به وجود آمده است ،، پیشینه تاریخی این منطقه به سه هزار سال پیش می رسد ،از آثار و بناهای تاریخی این شهر می توان به موارد زیر اشاره کرد: 1- بقعه امام زاده محمد دیباج که در سال 203 هجری در منطقه چهارده درگذشت و همانجا به خاک سپرده شد . 2 – بقعه امام زاده مرضیه (ع) دختر  اسحاق بن یعقوب بن موسی کاظم (ع) در محله زردوان 3- بقعه امام زاده نورالله که در محله ورزن قرار دارد و مدفن ابراهیم پسر موسی کاظم (ع) است 4 – زیارتگاه بی بی حور و بی بی نور در محله ورزن 5 –زیارتگاه بی بی زهرا و بی بی معصومه در محله زردوان 6 – تپه کشت دشت که در پانزده کیلومتری شمال غربی دیباج واقع شده و تاریخی سه هزار ساله دارد 7 – گنج تپه نسروا در 25 کیلومتری دیباج 8 – تپه نمکه در حوال روستای نمکه و در ده کیلومتری غرب دیباج

وامرزان :

وامرزان دگرگون شده وه هرمزان به معنی نیک آفریده هرمز (خداوند) است ،این روستا در فاصله هشت کیلومتری شهرستان دامغان قرار گرفته و دارای پیشینه کهنی می باشد ، آثار باستانی این روستا عبارتند از : 1- گنبد خشتی علی ، این گنبد در فاصله یک کیلومتری جنوب روستا قرارگرفته و مربوط به اواخر دوره ایلخانی ( سده های 7 و 8 ه.ق) می باشد ، این اثر در تاریخ 25 اسفند 1380 با شماره 5667 به ثبت رسیده است . 2 – آرامگاه امام زاده ابراهیم (ع)که از فرزندان امام موسی کاظم (ع)است  این بقعه در فاصله یک کیلومتری جنوب روستا قرار گرفته است . 3 – نوده ، در فاصله 1 کیلومتری شمال روستای وامرزان خرابه هایی است که آنرا« نوده» می گویند و ضمیمه وامرزان است وهردو از آب چشمه علی حق آبه دارد.4- یخدان های روستا 5 – آب انبار های روستا .

طاق:

روستای طاق در 12 کیلومتری شرق شهرستان دامغان قرار گرفته و پیشینه آن به پیش از اسلام می رسد ، طاق دگرگون شده تاک یا انگور است که در ایران باستان اهمیت بسیاری داشته زیرا در آن دوران از انگور جهت ساخت می بهره میگرفتند و می چندان اهمیت داشته که از آن به عنوان دستمزد کارگران نیز استفاده می شده است ، مهمترین اثر باستانی طاق قلعه و تپه داخل آن(بارقلعه) است که مطابق بررسی های سازمان میراث فرهنگی قدمت آن به دوره تیموری باز می گردد ، البته بنای اولیه قلعه در دوره اشکانی بوده و گویا چندین بار تخریب ودوباره بازسازی شده است ، از دیگر بناهای تاریخی روستا می توان به موارد زیر اشاره کرد :1- قلعه نو که در دوره قاجار ساخته شده و متصل به قلعه اصلی روستاست 2- آب انبار و گرمابه  زیر زمینی روستا که در دوره قاجار توسط فردی به نام سکینه دختر میرزا محمد ساخته و وقف شده است ، متاسفانه گرمابه روستا در سال 1388توسط شورای روستا تخریب و روی آن پارکی موسوم به غدیر ساخته شده است و آب انبار روستا نیز وضعیت نابسامانی دارد و در معرض تخریب قرار گرفته است . 3 – یخدان روستا که در زمستان در آن یخ میریختند تا در تابستان استفاده کنند .4 – کاروانسرای روستا که در دوره قاجاریه ساخته شده و امروزه از آن به عنوان کارگاه یخچال سازی استفاده  می شود 5- قبرستان قدیمی روستا که با وسعتی حدود 20 هکتار بزرگترین قبرستان قدیمی دامغان شناخته شده است 6 – خرابه های کان گرگو (لانه گرگ) در غرب روستا که بقایای آتشکده ای ساسانی است .7 – سنگ مزار کمال الدین قربان طاقی بانی مقبره پیر نعمای بق که بر روی آن سنه 1000 هجری قمری حک شده است 8 – سنگ مزار سکینه دختر میرزا محمد که بر روی آن به همراه شعری زیبا از سعدی تاریخ 1252 قمری حک شده است ، این سنگ مزار مدتیست که مفقود شده است .

بق :

روستای بق در ده کیلومتری شرق دامغان قرار گرفته است ، بق معرب بغ به معنی یزدان یا خداوند است که در زبان پهلوی ساسانی به عنوان لقب پادشاهان به کار می رفته است از مهمترین آثار تاریخی روستای بق می توان به موارد ذیل اشاره کرد :1 -  تپه های تاریخی اشکانی و تیموری که به ترتیب در جنوب و شرق روستا قرار گرفته اند 2 – بقعه وآرامگاه پیر نعما در قبرستان روستا

شیرآشیان :

روستا ی شیر آشیان در 15 کیلومتری غرب دامغان واقع شده است و مهمترین اثر تاریخی آن تپه شیرآشیان است که اولین بار اِریک اِشمیت آن‌جا را شناسایی و گزارش کرد و مربوط به هزاره 5 پیش از میلاد معروف به دورۀ ‌چشمه علی ری است ، این اثر در تاریخ 25 اسفند 1378 با شماره 2657 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است ، این تپه قدیمی تر از تپه حصار دامغان بوده و نشان می دهد نخستین کسانی که بعد از دوران یخچالی چهارم به دشت دامغان پا گذاشتندیا آثار تمدنی آنها به جاست، مردمی بودندکه برای اولین بار در شمال شیر آشیان ساکن شده و نخستین ظروف سفالی دست ساز را ساخته و با نقوش هندسی آن را تزیین کرده اند.آنان شکارچیانی بودند که حیواناتی نظیر بز و گوسفند را اهلی کرده و بیشتر به کار شبانی و کشاورزی مشغول بوده اند، کشاورزان آن دوره  زمین را با تیرکی که خود می کشیدند شیار داده و سپس بذر می پاشیدند.

کالپوش :

منطقه کالپوش در شمال شهرستان میامی قرار گرفته است ، این منطقه دارای 12 روستا می باشدکه حسین آباد در بین این روستاها بزرگتر و دارای جمعیت بیشتری است ،اهالی روستا های کالپوش به سه زبان فارسی ، بلوچی و ترکی صحبت می کنند و با یکدیگر زندگی مسالمت آمیزی دارند ، کالپوش دارای آب و هوای خوب و خاک حاصلخیز می باشد که این امر باعث شده است  اغلب مردم منطقه به کشاورزی و دامداری مشغول باشند،از جاذبهای گردشگری کالپوش می‌توان به دشت شقایق و جنگلهای زیبا و سد زیبای آن اشاره کرد. این منطقه دارای آب و هوا یی سرد کوهستانی است وچشمه هایی طبیعی و زیبا در سرتاسر آن جاریست ، زمستانهایی پر برف و یخبندان ، پاییزی زرد و زیبا و تابستانی سرد و بهاری پر باران از ویژگی های این منطقه است ،به دلیل زیبایی دشتهای کالپوش هر ساله در ماه خرداد جشنواره شقایق در روستای حسین آباد کالپوش برگزار می‌شود و هزاران توریست برای دیدن آن به این روستا می آیند ، در منطقه کالپوش اخیرا آثاری از عصر آهن یافت شده است که نشان می دهد این منطقه از هزاران سال پیش مسکونی بوده است .

علا :

علاء یا کلا یکی از روستاهای شهرستان سمنان است ، این روستا در ۹ کیلومتری جنوب خاوری شهر سمنان در دهستان حومه جای گرفته است ، علاء مرکز دهستان حومه سمنان است و بر پایه سرشماری سال ۱۳۸۵، جمعیت  آن  برابر با ۱٬۳۰۳ نفر (۳۴۹ خانوار) بوده است، در نزدیکی روستای علاء، ناحیه صنعتی علاء قرار دارد. جاده‌ای که از سمنان به روستا کشیده شده به پایگاه نیروی هوایی سمنان و صنایع دفاع ختم می‌شود، البته مسیر به صورت راه غیر آسفالته ادامه دارد و تا روستای معلمان ادامه پیدا می کند ، مهم‌ترین و یکی از دو بنای تاریخی این روستا، ارگ علاء است که یکی از آثار تاریخی میانه دوره قاجاریه به شمار می‌رود و به ثبت آثار تاریخی نیز رسیده است ، مساحت تقریبی آن حدود ۱۰۰ متر مربع و ارتفاع آن در حدود چهار و نیم متر و با طبقه دوم حدود ۸ متر است. این بنا در دست بازسازی است، افزون بر این بنا، مناره‌ای در کنار مسجد ابوالفضل روستا قرار دارد که ظاهراً از قدمتی چندصدساله برخوردار است، از دیگرآثار تاریخی روستا می توان به آرامگاه امامزاده عیسی بن موسی (ع) نیز اشاره کرد.

قاطول:

روستای قاطول در 4 کیلومتری شرق شهر گرمسار واقع شده و جزء دهستان حومه بخش مرکزی این شهرستان می باشد ، از آثار تاریخی این روستا می توان به موارد زیر اشاره کرد : 1 – تپه طلا ،که در غرب روستای قاطول واقع شده و آثار ساختمانهای قدیمی در آن دیده می شود .2- آسیاب آبی قاطول 3 – آب انبار قاطول 4- یخچال قاتول که توسط مرحوم حاج محمد کاشی ساخته شده است 5 – بقعه  امامزاده گان علی و ولی قاطول 6  - قلعه های تاریخی قاطول که مهمترین آن قلعه محمودی است .

میغان :

    میغان یکی از روستا ها پشت بسطام است که در فاصله 24 کیلومتری  شرق شهرستان شاهرود واقع شده است ، وجود قلعه های بسیار قدیمی و همچنین قبرستان های زیادی که در این روستا وجود دارد بیانگر قدمت روستای میغان است ، قلعه هایی همانند : قلعه حصارو ، قلعه کافرها ، قلعه بهرون(بیرون) ، قلعه والوا( هفت برادر)  ، و بالاخره قلعه ابتدای ورودی روستا که در سال 1363 توسط جوانان نا آگاه روستا تخریب و به زمین فوتبال تبدیل شد . همچنین قبرستان های متعدد شامل : قبرستان قلعه کافر ها و حوالی آن (که به لحاظ وسعت بسیار نیاز به پژوهش اساسی از نظر باستان شناسی دارد ، زیرا احتمال دارد هسته و جایگاه اولیه میغان در آنجا بوده باشد )، قبرستان حواشی قلعه اصلی ، قبرستان باغ محمد باقر ، قبرستان زیر حصار و غیره که همگی آنها تسطیح شده و تبدیل به زمین کشاورزی و باغ شده اند .

افتر :

اَفتَر یا هَفدَر یکی از روستاهای شهرستان سرخه است، این روستا در فاصله 25 کیلومتری شمال غربی شهر سرخه قرار گرفته است ، در منطقه افتر و به ویژه نقاط استقرار ییلاقی آن در محدوده شهرستان فیروزکوه آثار و بنا های باستانی تاریخی و اماکن مذهبی وجود که عبارتند از : 1- قلعه لاجورد که در سمت چپ جاده فیروز کوه به سمنان در پانزده کیلومتری فیروزکوه و در پنج کیلومتری تنگه سرانزا قرار گرفته و قدمت آن به سه هزار سال پیش می رسد و آخرین دوره استفاده از آن را اواخر دوره تیموری می دانند ، نام این قلعه در شاهنامه فردوسی ضمن بیان ماجرای شکست یزدگرد سوم از اعراب و عقب نشینی او آمده که دستور نگهداری چند قلعه را برای حفظ بار و بنه می دهد : « دژ گنبدان (گردکوه دامغان) و دژ چرمنه – دژ لاجوردی برای بُنِه » 2- تپه های باستانی گور سفید که در فاصله 8 کیلومتری قلعه لاجورد می باشد 3- قلعه افتر4- بقعه امامزاده اسماعیل طارم  5 – بقاع امام زاده گان قاسم ، طاهر و علی 6-  تپه های باستانی طارم

داور آباد :

روستای داور آباد یکی از روستا های نوبنیاد شهرستان آرادان محسوب می شود که در سال های 1313 تا 1316خورشیدی با اسکان شماری از کشاورزان روستا های هشت آباد و کند قلی خان شکل گرفت ، این روستا زادگاه تعاونی روستایی ایران است و نامش را از مرحوم علی اکبر داور موسس دادگستری نوین در دوره رضا شاه گرفته است ، از آثار و بنا های تاریخی روستا می توان به موارد زیر اشاره کرد :1 – مجموعه آب انبارهای داور آباد 2 – یخچال داور آباد 3 - قلعه های تاریخی داور آباد ، بر اساس اطلاعات معمرین روستا در منطقه مابین روستا های هشت آباد و داور آباد ، تعدادی قلعه کوچک و بزرگ به وسعت 50 هکتار وجود داشت که به « ده آباد» معروف بودند ، این قلعه ها از شرق گورستان هشت آباد شروع شده و تا محل یخچال داور آباد ادامه داشت متاسفانه با آغاز شرکت سهامی زراعی داور آباد قلعه های یاد شده کاملا تخریب و خاک آنها به باغات و اراضی کشاورزی منتقل گردید.

ارمیان :

روستای ارمیان در بخش مرکزی میامی و در فاصله 30 کیلومتری جنوب غربی این شهرستان قرار گرفته است ، از آثار تاریخی این روستا می توان به موارد زیر اشاره کرد 1- آرامگاه ارمیای نبی (ع) که یکی از پیامبران بنی اسرائیل بود که نسبش به بنیامین فرزند حضرت یعقوب می رسد . 2 – چنار کهنسال روستا که ناصرالدین شاه در سفر خود به مشهد در زیر آن اتراق می کند و در کتاب مطلع الشمس آن را ستوده و بزرگترین چنار جهان می نامد . 3 – غار ناروان که در بیست کیلومتری جنوب غربی روستای ارمیان قرار گرفته است 4- غار خرتوت که در سه کیلومتری ارمیان و در شرق کلاته خرتوت قرار دارد .

حسین آباد کرد ها :

روستای حسین آباد کردها در فاصله 7 کیلومتری جنوب شهرستان آرادان واقع شده است ، از مهترین آثار تاریخی این روستا می توان به موارد زیر اشاره کرد : 1- بقعه امام زاده عبدالله 2- ساختمان حقیقت که در اوایل دهه 1320 شمسی توسط دو برادر به نام های نصرالله و عبدالرضا حقیقت از بازرگانان سمنانی احداث شده است .3 – ساختمان میرزا عباسعلی قراچورلو که امروزه به عنوان کارگاه تولید صنایع دستی و ساز های سنتی استفاده می شود 4- ساختمان قلعه نو 5 – قلعه بهرام به مساحت دو هکتار در جنوب شرقی روستا قرار داشته و هنگام تسطیح زمین های کشاورزی توسط شرکت سهامی زراعی گرمسار تخریب و هموار شد و به اراضی کشاورزی افزوده شد . 5 – قره تپه (سیاه تپه) این تپه نیز به مساحت یک هکتار در شرق روستا بوده و توسط شرکت سهامی زراعی گرمسار هموار و به زمین کشاورزی تبدیل شده است .6 – آب انبارهای روستا 7 – حوض های آب روستا 8 - حمام خزینه روستا که یکی از قدیمی ترین حمام های منطقه گرمسار بود ودر سال 1359 تخریب شد .9- قلعه کدخدا ولی خان

دلازیان:

روستای دلازیان در ۸ کیلومتری جنوب سمنان در سوی دیگر خط راه‌آهن تهران - مشهد و پس از روستاهای خیرآباد و رکن‌آباد جای دارد، این روستا دارای آب و هوایی گرم و خشک است و حدود 24 خانوار در آن ساکنند که شغل بیشترآنها کشاورزی و شترداری است، در ۲۵ کیلومتری جنوب روستا، معدن گوگرد دلازیان وجود دارد ،کاوش های باستان شناسی در تپه های دلازیان نشانگر پیشینه کهن این منطقه است ،تپه‌های دلازیان (چشمه شیخ) مربوط به دوران پیش از تاریخ ایران باستان بوده و  با توجه به نوع معمارى و ابعاد خشت‌ها، قدمت اين تپه‌ها به اوايل هزاره  اول پیش از میلاد مى‌رسد، متاسفانه اين تپه‌ها توسط افراد سودجو مورد کندوکاو قرار گرفته و به وسيله ماشين‌هاى سنگين تخريب شده اند ، از طرفی میدان میرک بزرگترین محوطه روباز پارینه سنگی ایران نیز در این منطقه واقع شده است. در این محوطه تا کنون ده‌ها هزار قطعه دست سازهای سنگی دوران پارینه سنگی شامل تراشه ها، تراشنده ها، ابزار شکار، سرنیزه کشف شده است. هر چند پارینه سنگی مربوط به 12 هزار سال قبل می شود اما بر اساس مطالعات اولیه، قدمت این محوطه به 50 هزار سال قبل می رسد، تا کنون محوطه هایی با این قدمت تاریخی تنها در غارها یافت شده اند،همین نکته این مکان را بسیار منحصر به فرد کرده است، به نظر می رسد در 50 هزار سال قبل، این منطقه کویری نبوده و ساکنان آن در حاشیه دریاچه ای که به مرور خشک شده زندگی می‌کرده اند.

شور قاضی :

روستای شور قاضی در فاصله 20 کیلومتری جنوب غرب شهرستان ایوانکی واقع شده است ، اکثر مردمی که در روستای شور قاضی زندگی می کنند دارای نام خانوادگی کارخانه و تعداد اندکی نیز دارای فامیلی شوری هستند ، جمعیت این روستا حدود 36 خانوار می باشد ، شور قاضی دارای دو بافت قدیم و جدید است ، در بافت قدیم روستا که متروکه می باشد ، عمده خانه های آن خشتی و گلی بوده و قدمت معماری آن به زمان صفویه باز می گردد ، در مرکز بافت قدیم این بخش از روستا آثاری از بقایای یک قلعه قدیمی با حصار و برج و بارو دیده می شود که عمدتا تخریب شده اند ، از دیگر آثار تاریخی روستا می توان به قلعه پیرزن اشاره کرد که در دوره اشکانیان ساخته شده و تا قرن پنجم هجری مورد استفاده قرار می گرفته است ، در فاصله 700 متری از این قلعه ، قلعه باستانی دیگری به سیاه تپه دیده می شود که  قدمت آن به پیش از اسلام باز می گردد و احتمالا کاروانسرا یا رباط بوده است .

ملاده: 

روستای زیبای ملاده در 66 کیلومتری شمال شهرستان مهدی‌شهر واقع شده است، آب‌و‌هوای آن در بهار و تابستان معتدل و در زمستان سرد و پربرف است،از جاذبه های تاریخی آن می توان به خانه ابراهیم خان در روستا اشاره کرد،این مجموعه شامل دو عمارت بوده که در یک باغ مصفا ساخته شده و شامل  خانه ابراهیم خان در قسمت غربی و دیگری قراولخانه یا عمارت کلاه فرنگی در قسمت شمال شرق می باشد.

سرتخت:

 روستای کویری سرتخت در فاصله 22 کیلومتری شهر طرود و در مسیر طرود به معلمان قرار گرفته است ،راه اختصاصی روستا تا جاده اصلی به طول 6 کیلومتر خاکی می باشد ، این روستا بسیار کوچک بوده و جمعیت اندکی دارد  آنچه که این روستا را معروف کرده است بنای امامزاده ای است به نام امامزاده پیرمردان که در مجاورت روستا بر روی قله کوهی ساخته شده است ،این امامزاده فاقد نسب نامه بوده و بنا به گفته اهالی  از نوادگان حضرت ابوالفضل (ع) و با نام «نورالله» می باشد،درباره منشا و قدمت این امامزاده تاکنون بررسی علمی ای انجام نشده است،. ساختمان آرامگاه مرتب و عالی و كلاً از سنگ ساخته شده، كف آن سنگفرش و ديوار داخلی حرم تا ارتفاع يك متر با سنگ تزئين و پس از آن با گچ سفيدكاری شده است،  سبك گنبد امام زاده به صورت هشت ترك و سقف آن گرد و با آجر پوشیده شده و دارای سنگ نما می باشد. ارتفاع از پای كوه تا محل امامزاده بیش از 300 متر از یك طرف و از طرف دیگر بیش از 2000 متر است، آب آشامیدنی امامزاده نیز از قنات تأمین می شود.

پاده :

روستای پاده در دو کیلومتری شرق روستای اسلام آباد (قلعه خرابه) و 4 کیلومتری شمال شرقی شهرستان آرادان قرار گرفته و تابع دهستان کهن آباد می باشد ، روستای پاده دارای آثار تاریخی فراوانی است که علیرغم گذشت زمان طولانی و وقوع حوادث طبیعی و دخالت های بشری ، بسیاری از آنها سالم و پابرجا مانده اند ، مهمترین آثار تاریخی روستا عبارتند از : 1- دژ یا قلعه پاده که با مساحت بیش از یک هکتار از خشت و گل ساخته شده و در مرکز روستا واقع شده است . 2 – بقعه امامزاده سلطان ابوسعید 3 – تکیه روستا که در سال 1300 هجری قمری توسط حاج علی همت ساخته شده است  4 – آب انبار خونی 5- آب انبار ترابی 6 – حوض های آب 7 – یخچال(یخدان ) 8 – گرمابه های روستا 9- خانقاه

خرند :

خرند از توابع دهستان پشتکوه است که در 40 کیلومتری مرکز شهرستان مهدیشهر و 34 کیلومتری شهر شهمیرزاد قرار گرفته است ، خرند از جمله روستاها و ییلاقات حوزه پرورمی باشد و 8 کیلومتر از جاده اصلی به سمت ساری فاصله دارد  ، این منطقه بسیار سرسبز با چشم اندازی زیبا ست ، پاییز و زمستان های روستا سرد و بهار و تابستان آن معتدل و خنک میباشد ، طبق سرشماری سال 90 درروستای خزند حدود 100 نفر(سی خانوار)زندگی می کنند که البته در تابستان این جمعیت افزایش می یابد ،شغل اکثریت مردم روستا دامداری و کشاورزی است و دامداری پررنگ تر است ،اهالی روستا حدود 3 هزار راس دام دارند ،قدمت روستا بیش از 3 هزار سال است و براساس کاوش هایی که در روستا انجام گرفته است ،تاریخ آن به قبل از اسلام می رسد ، در سال 1381 کشفیات باستانشناسی در منطقه آغاز شد و در حفاری های انجام شده اشیای تاریخی بسیاری کشف گردید ، کشفیات تیم باستان شناسی مستقر در محوطه باستاني خرند که به دليل نزديكی به روستا به اين نام معروف شده است، نشان داد که این منطقه در اواخر هزاره دوم و اوايل هزاره اول قبل از ميلاد محل استقرار اقوام مختلف بوده است. 

فرومد :

این روستا مرکز دهستان فرومد در شهرستان میامی است و در ۱۸۰ کیلومتری شرق شاهرود در مسیر جاده شاهرود - سبزوار در دامنه غربی کوه‌های جغتای (ارتفاعات منیدر) جای گرفته است، جمعیت روستا بر اساس نتایج سرشماری سال ۱۳۸۵، برابر با ۶۱۶ خانوار بوده است ، فرومد به دلیل واقع‌شدن در مسیر جاده ابریشم از لحاظ تاریخی دارای اهمیت فراوانی بوده است.این روستا  زادگاه ابن یمین فریومدی یکی از شاعران معروف فارسی زبان است و آرامگاه این شاعر ایرانی در این روستا جای دارد ،جاذبه‌های تاریخی و گردشگری فرومد از این قرارند : آرامگاه ابن یمین فرومدی ، مسجد جامع فرومد (قرن هفتم هجری قمری)، آرامگاه شیخ حسن جوری (رهبر نهضت سربداران) در فیروزآباد فرومد ، آرامگاه آخوند بزرگ در فیروزآباد فرومد( یکی از فرزندان وی بنام شیخ عبدالکریم کریمی که در خلیل آباد جوین می زیسته است نیز در منطقه جوین به آخوند بزرگ معروف بوده است) ، سد خاکی شیخ حسن جوری (در 5 کیلومتری شمال روستا) ، کاروانسرای شاه‌عباسی ، تپه شهرستان ،چنارهای ۵۰۰ ساله ،آسیاب قدیمی

امامزاده سیداحمد ، آبسرد کن های قدیمی ، منطقه رویایی کلاته آقا ، قلعه سردار خان

جنت آباد:

روستای جنت آباد در غرب شهر ایوانکی قرار گرفته است ، این روستا دارای 45 خانوار جمعیت است که تمامی ساکنان آن دارای نام خانوادگی عرب درازی هستند ، اینان از ایل جباری و طایفه خمسه عشایر جهرم فارس می باشند که از زمان صفویه به این نقطه کوچانده شده اند ، روستای جنت آباد دارای آثار تاریخی – فرهنگی شاخصی نیست اما دو نقطه از روستا مورد احترام و توجه اهالی می باشد که عبارتند از : 1- امامزاده گزی که در مرکز روستا است و پیرامون آن درختچه های گز فراوانی روییده و اهالی روستا برای این مکان و درختان گز اطراف آن احترام ویژه ای قائلند و معتقند هر کس به این امام زاده و درختچه های گز بی احترامی کند حوادث بدی برایش اتفاق خواهد افتاد ، روستاییان به شاخه های درختان گز صدها و نخ و پارچه بسته اند . 2- بنای امامزاده متروکه که در 50 متری شمال شرق روستای جنت آباد قرار دارد و تنها آثار بنایی مخروبه در آن دیده میشود و اهالی آن را به نام امامزاده شناخته و بدان اعتقاد دارند .

جیلان :

 روستای جیلان واقع در ۷۵ کیلومتری شهرستان شاهرود یکی از روستاهای تاریخی بشمار می‌آید و در دهستان کلاته‌های غربی در بخش بسطام جای دارد، جمعیت روستای جیلان بر پایه نتایج سرشماری سال ۱۳۹۵ برابر با ۱۲۵۰ نفر (۲۸۰ خانوار) بوده است ، جیلان معرب گیلان است و اهالی آن را گیلان تلفظ می کنند ، عمده محصول این روستا انگور است ، اعتماد السلطنه  درباره این روستا نوشته است :« جيلان قريه‌ای است از بلوک سرخه شاهرود و بسطام، تقريباً دويست و هفتاد نفر سکنه دارد، يک باب حمام و يک مسجد و بعضي باغات در آن هست، آبش از قنات مي‌باشد» از آثار تاریخی جیلان می توان به : آرامگاه میرزا علی محمد جیلانی ، یخچال و قلعه تاریخی روستا اشاره کرد .

فولاد محله :

 فولادمحله در ۶۵ کیلومتری شمال شرقی شهرستان مهدیشهر و۷۰ کیلومتری دامغان قرار گرفته و  مردمانش به گویش مازندرانی صحبت می کنند ،صنیع‌الدوله در سفرنامه خود معروف به مطلع‌الشمس درباره دلیل نامگذاری این شهر می گوید : « در وجه تسمیه این قریه گویند فولاد نامی از اهالی خراسان قبل از استیلای عرب بر عجم به این ناحیه آمده و بنای این قریه را نهاده و چون اهالی مازندران قریه را محله می‌گویند اینجا را فولادمحله نامیده‌اند ، مهمترین اثر تاریخی فولاد محله  تپه قبرستان سر فولاد محله است که مربوط به دوران پیش از تاریخ ایران باستان می باشد ،  قدمت لایه زیرین این تپه به 5000 هزار سال قبل از میلاد مسیح  می رسد و درلایه ی سطحی تر تپه آثار دوران اسلامی یافت شده است .