کومش یا قومس نام باستانی استان سمنان است که مطابق نوشته مورخین محدوده ای جغرافیایی از عباس آباد شاهرود تا خوار ری ( گرمسار) را در بر می گرفته است، شهر بزرگ این ایالت در گذشته قومس نام داشته  که هر چند مکان واقعی آن محل اختلاف است اما تمامی مورخین محل آن را دامغان یا اطراف آن دانسته اند ،برای نمونه عبد الرفیع حقیقت ، پژوهشگر  و مورخ سمنانی معتقد است که این شهر در 36 کیلومتری غرب شهرستان دامغان ودر مسیر جاده دامغان به سمنان در حوزه شهر امیریه ، در جنوب شرقی روستای قوشه وجود داشته است ، این شهر در دوره سلوکیه توسط سلوکوس اول جهت اسکان یونانیان مهاجر بنا گردیده و تحت نام هکاتوم پولیس یا صد دروازه مدتی پایتخت تابستانی اشکانیان بوده است ، این شهر در سال 242 هجری قمری بر اثر یک زلزله مهیب به تمامی ویران ومتروک گردید اما نام آن تا سده های اخیر جهت نامیدن محدوده استان کنونی سمنان بکار می رفته است ،ایالت قومس پیشینه ای کهن و آبادی های بسیاری دارد که نام آن ها ریشه در فارسی باستان دارند ، در اینجا برخی از این نامها به صورت تصادفی مورد کنکاش قرار گرفته اند.

وامرزان:

    روستای وامرزان جزو بخش حومه شهرستان دامغان است ، این روستا در فاصله هشت کیلومتری شرق شهرستان دامغان واقع شده و ازشمال با روستاي حاجی آباد بستجان و از جنوب با روستای برم و از غرب با روستای مايان و از شرق با روستای حسين آباد حاج علی نقی همسايه است ، نام وامرزان دگرگون شده : وه هرمزان یا وهومرز گان  می باشد ، وه در زبان پهلوی به معنی  « به » است و هرمرز یا اورمزد به معنی« آفریننده نیکی» میباشد ، پس وامرزان یا وهومرزگان (وه هرمزان) به معنی : بهترین آفریننده نیکی است.

جزن :

   جزن (گز) روستایی است واقع در دهستان حومه از توابع بخش مرکزی شهرستان دامغان ، این روستا در ۸ کیلومتری شمال شرقی شهرستان دامغان واقع شده است و از شمال با روستای ابوالبق و از جنوب شرق با روستای حاجی آباد و از شرق با روستای طاق همسایه است ، نام این روستا در زبان فارسی پهلوی گزن بوده و پس از حمله اعراب به دلیل نداشتن حرف گ در زبان عربی به جزن تغییر یافته است ، گزن (جایگاه جنگجویان ) در ایران باستان نام شهری بوده در غرب ایران که زادگاه زرتشت در آنجا قرار داشته است . همچنین گزن  (گز) نام بوته ایست مقاوم در برابر کم آبی که در اطراف این روستا  به وفوریافت می شده است .

آرادان:

    شهرستان آرادان در پانزده کیلومتری شرق گرمسار واقع شده است ، آرادان از شرق به شهرستان سرخه و از شمال به استان تهران محدود می‌شود ،مردم این شهرستان به زبان های طبری الیکایی و فارسی سخن می گویند ،احمد کسروی در کتاب اسامی شهرها نام آرادان را  بمعنی جایگاه رادان (جوانمردان ) ذکر کرده که دور از ذهن است ، براساس متون باقیمانده از سفرنامه ناصرالدین شاه، اردوان اسم قدیم آرادان بوده است که از نام اردوان اشکاني مشتق شده و پس از گذشت زمان به لفظ آرادان مبدل گرديده است.

 ایوانکی:

    ایوانکی یکي از شهرهاي شهرستان گرمسار است که در ۶۵کيلومتري خاور تهران واقع شده است ، این شهر پیشینه ای پنج هزار ساله داشته و دروازه ورود به دریای کاسپین ( خزر) بوده نام قدیم ایوان کی در کتابهای رومی شاراکس ( شاهراه) می باشد ، در باره ریشه نام امروزین آن کمتر پژوهش انجام شده است اما آنچه که قریب به یقین است این است که :کی در زبان پهلوی لقب پادشاهان کیانی( مانند کی خسرو و کی قباد ) بوده  و نام ایوانکی به معنی جایگاه پادشاهان کیانی است.

لاسجرد:

      روستای لاسجرد مرکز دهستان لاسگرد از توابع شهرستان سرخه می باشد که در شعاع ۳۵ کیلومتری غرب سمنان و در مسیر جاده اصلی سمنان- تهران  قرار دارد.

به گفته مورخان ایرانی و خارجی قبل از تسلط اعراب بر ایران لاسگرد را به عنوان و معنی سر حد نشیمنگاه سکا ها از سمت مغرب و سنگسر (مهدیشهر ) را به عنوان و معنی راس و سر «قله » منزلگاه سکا ها می نامیدند ، روستای لاسجرد در زبان پهلوی ولاشگرد تلفظ می شده و گویا منسوب به بلاش اشکانی بوده است .

سنگسر :

        شهرستان مهدی شهر در گذشته به سنگسر معروف بوده وپس از انقلاب به مهدی شهر تغییر نام یافته است،سابقه تاریخی این شهر به پیش از اسلام و حتی به زمان سلسله‌های پیشدادی می‌رسد، در شاهنامه فردوسی از سنگسر که همان سکسر یا سکسار باشند سخن رفته‌است. در روایات ملی و حماسه‌های ایران نیز از سکسر و سکساران یاد شده. همچنین به سگساران در چندین جا از شاهنامه فردوسی اشاره شده‌است، از جمله رای زدن تورانیان از جنگ ایران:

ز بز گوش و سگسار و مازندران                    کس آریم با گرزهای گران

در فرهنگ شاهنامه، ذیل کلمه سگسار آمده است: «از مرز و بوم‌هایی که داهیان در آن جای گرفتند». و راجع به داهیان در ذیل کلمه سکزی می‌خوانیم: «... داه گروهی بودند از آرین که در دشت خوارزم جای گرفتند و پس از آن در کنار جنوبی دریای خزر جایگیر شدند، از … آنان مردم بستوه آمدند. پادشاه ایران گروه داه را پراکنده‌ساخت، یکدسته از آنان را به زابلستان کوچانید و آنان را سکزی خواندند … و دشت خوارزم داهستان نامیده شد که مخفف آن دهستان است و اکنون به دهستان معروف است و یکدسته از گروه داه را در زمینی جای دادند در طبرستان ...». به این ترتیب می‌توان گفت سنگسر که در نواحی جنوبی دریای خزر قرار دارد جزئی از سگسار باستانی است و سنگسری‌ها از بازماندگان داهیان و با مردم سیستان (سجستان) و خوارزمیان قدیم از یک نژاد می‌باشند و سنگسر یا سکسر به معنی سر  و بالادست جایگاه قوم سکا می باشد.

بیارجُمَـنْـد :

           شهر بیارجمند یکی از شهرهای شهرستان شاهرود است. این شهردر ۱۱۰ کیلومتری جنوب شرقی شاهرود قرارگرفته و تا شهر سمنان، مرکز استان، ۳۱۰ کیلومتر فاصله دارد.

در باره ریشه نام بیارجُمَند کمتر پژوهش صورت گرفته است . شاید بیارجمند پیوند دو بخش « بی » + « اَرجُمَند » باشد و « بی » همان « بَغ » به معنی « خدا » باشد و  بَغ اَرجُمَند به بیارجُمَند تبدیل شده باشد . در این صورت بیارجمند یعنی شهر ارجمند در نزد خدا  ؛ مانند شهر بَغستان که تبدیل به بیستون شده و   بیدخت که در ابتدا  بَغ دُخت  بوده است.  

خرقان :

                 قلعه نو خرقان مرکز دهستان خرقان و یکی از روستا های شهر بسطام است که در فاصله 24 کیلومتری شهرستان شاهرود در مسیر راه آزاد شهر واقع شده است ودارای جمعیتی حدود سه هزار نفرست . این روستا با نامهای خرقان ، خلقان و قلعه نو خرقان معروف است و محل دفن عارف وابسته شیخ ابوالحسن خرقانی(متوفی 425 هَ .ق ) می باشد .گفته می شود که واژه خرقان به معنای خرقه پوشان می باشد که مکان تجمع اهل تصوف بوده است و خلقان نیز با تاکید بر نام قبل به معنای وجود خلقهای بسیار است ، البته این معنی با توجه به پیشینه باستانی این روستا دور از ذهن می نماید ، درست تر آن است که بگوییم : نام خرقان شکل عربی‌شده واژه فارسی خَرَّگان و به معنی خجسته و محل فرهمند است .